پیشینه حمام مهدی قلی؛ کهن ترین گرمابه مشهد
«حمام مهدیقلی» معروف به حمام شاه را یکی از سرداران صفوی در مشهد ساخته و به یادگار گذاشته است.
«حمام مهدیقلی» معروف به حمام شاه را یکی از سرداران صفوی در مشهد ساخته و به یادگار گذاشته است.
حمام کردن سنتی دیرینه در ایران پیش و پس از اسلام بوده که همه کاربری اش در تن شستن خلاصه نمیشده است؛ گرمابهها درواقع پاتوق تودههای مردم و محلیها برای گفتگو درباره مسائل روز و در جریان اخبار قرارگرفتن، خوش وبش کردن یا عقد قراردادهای مهم بوده و با رسومی مانند پسندیدن دخترهای دم بخت، تولد نوزاد، نوروز و دیگر جشنها پیوند داشته است.
با تکیه بر اذهان پرخاطره قدیمیهای محلههایی، چون پایینخیابان، نوغان و عیدگاه، دوباره روزگاری را مروری میکنیم که حمامها برای خودشان رونق داشتند و مراودات مردم در سر حمامها خلاصه میشد.
جشن چهارشنبهسوری هم در دسته جشنهای دیرپایی قرار دارد که تا هنوز هم نشانههای آن باقی است و پژوهشگران آن را «جشن خوشامدگویی به بهار» توصیف کردهاند.
مورخان نوشتهاند که در دوران وزارت امیرعلیشیر، رباطها، کاروانسراها، بیمارستانها، گرمابهها و پلهای بسیاری در مشهد و دیگر شهرهای خراسان ساخته شده است، اما مهمترین اقدام او ساخت نیمی از صحن عتیق بوده است که بعدها شاهعباس صفوی آن را توسعه میدهد.
“گود” قدیمی ترین زورخانه مشهد است که روزگاری سرای جوانمردان بود و نخستین گلریزان قرن در آن برگزار شد.
ناصرالدین شاه در جمادی الثانی ۱۲۸۴ به بیماری سختی دچار میشود و نذر میکند، چون از این بیماری جان سالم به در ببرد، به مشهد بیاید و ۱۵ روز کفشدار زائران و جاروکش صحن حرم مطهر حضرتش باشد.
«خیابان» مسیری میان دو دروازه است؛ دروازه قوچان و سرخس. به گواه تاریخ هم همواره حدفاصل میان دروازه غربی تا حرممطهر را «بالاخیابان» و حدفاصل حرم تا دروازه شرقی را «پایینخیابان» میخواندهاند؛ نامگذاریهایی که در ابتدا متأثر است از سنتهای دینیِ دفنِ درگذشتگان. در ادامه، اما بهمرور، این نامها سروشکل دیگری به خود گرفته است و روزبهروز جاپای خود را در فرهنگ شهر محکم میکند.
اوایل مرداد بود که اعضای شورای اسلامی شهر مشهد تصویب کردند نام دو خیابان «آیتا… شیرازی» و «نوابصفوی» پس از چند سال به نامهای پیشین، ولی آشنای خود یعنی «بالاخیابان» و «پایینخیابان» بازگردد. این تصمیم سبب شد در سطرهای پیشرو به بررسی تاریخچه و داشتههای این خیابان که نخستین و قدیمیترین خیابان مشهد است، بپردازیم.