بنابراین در حالیکه امروز بسیاری از شهرهای کشور در حال مرمت و بهره‌برداری از خانه‌های تاریخی‌شان به نفع گردشگری هستند بیشتر خانه‌های قدیمی مشهد متروکه و در حال تخریب، رها شده‌اند. ملک، بهشت، داروغه، توکلی و پیشه‌وران ۵ خانه احیا شده هستند که آن‌ها نیز یا کاربری موزه دارند و یا اداری. تنها خانه‌ای که درخواست تبدیل به اقامتگاه بومگردی را دارد خانه ناظران است که آن هم در مراحل اولیه قرار دارد. بیشتر خانه‌های قدیمی مشهد یادگار دوره قاجار هستند و این روزها بخشی از هویتِ مشهدِ قدیم را تشکیل می‌دهند. بی‌شک با تعیین کاربری مناسب می‌توان جانی دوباره به آن‌ها و گردشگری مشهد بخشید.
خانه توکلی
یکی از خانه‌هایی که از زخمِ تخریبِ طرح‌های گوناگونی که چندسال اخیر بر پیکر بافت قدیمی مشهد، وارد آمده، نیمه‌جانی به در برده، خانه توکلی‌هاست. این خانه که به‌تازگی به پایگاه میراث فرهنگی ثامن تبدیل شده، یادگار معماری دوره قاجار است. نخستین مالک آن «آقای کشمشیان» از تاجران دوره قاجار بود، اما حدود چهار دهه پیش با فوت او، این خانه به «توکلی»نامی واگذار می‌شود. از مهم‌ترین ویژگی‌های این بنا که در فهرست آثار ثبت ملی ایران نیز قرار دارد، استفاده از کاشی‌کاری و آجرکاری‌های نفیس در آن است که در تمام قسمت‌های ساختمان، از در ورودی گرفته تا نمای بیرون و حتی داخل بنا به چشم می‌خورد.
کاربری: پایگاه میراث فرهنگی ثامن
بازدید: همه ایام هفته به‌جز روزهای تعطیل
در ساعت اداری (٧تا١۴)
مکان: خیابان نواب صفوی٧
خانه داروغه
این خانه، یکی دیگر از آثاری است که چشم و دل علاقه‌مندان به تاریخ و هویت مشهد را به تماشای معماری خود می‌کشاند. خانه داروغه را معماران و بناهای روس به دستور محمدیوسف‌خانِ داروغه در اواخر دوره قاجار ساختند. براساس شواهد موجود، این خانه تا سه دهه گذشته، کاربری مسکونی داشته است، اما در سال١٣۶۶ توسط ورثه به نمایندگان یکی از هیئت‌های مذهبی روستای شهیدیه شهرستان میبد یزد فروخته می‌شود. از همین دوران تا سال١٣٩١ خانه داروغه، محل تجمع و اسکان هیئت‌های مذهبی‌ای بوده است که از یزد به مشهد می‌آمدند. این خانه تاریخی از سال١٣٩١ در‌اختیار شهرداری مشهد قرار گرفته و مرمت نیز شده است.
کاربری: اداری
بازدید: همه روزهای هفته به‌جز ایام تعطیل در ساعات کار اداری (٧تا١۴)
مکان: خیابان نواب صفوی، راسته حوض مسگران
خانه پیشه‌وران
قدمت این خانه به‌خاطر نبودِ کتیبه و تاریخ مستند ساخت، دقیقا مشخص نیست، اما مستندهای شفاهی، قدمت آن را به اواخر دوره قاجار و اوایلِ پهلوی می‌رساند. این بنا که سه‌مرتبه طی این سال‌ها بازسازی شده در تملک مدیریت گردشگری شهرداری مشهد است و کارکنان «تلفن ملی راهنمای زائر » در آن مستقرند. در‌کنار ویژگی‌های خاص معماری، برای آشنایی بیشتر گردشگران با سبک زندگی در مشهد قدیم، تلاش شده در این خانه، سبک و وسایل ویژه زندگی مشهدی‌ها در دوران ساخت آن به تصویر کشیده شود. در خانه پیشه‌وران که دارای سه اتاق تودرتو در طبقه پایین و دو اتاق در طبقه بالاست، همه اتاق‌ها امکان دسترسی مستقیم به حیاط را دارند.
کاربری: اداره تلفن ملی راهنمای زائر
بازدید: همه روزهای هفته به‌جز ایام تعطیل در ساعات کار اداری(٧تا١۴)
مکان: آخوند خراسانی۵
خانه بهشت
مکانی که امروز فرهنگ‌سرای بهشت نامیده می‌شود، پیش از این، یکی از صدها بنای موجود در محله سراب مشهد بوده که نام آن برگرفته از «سرآب» قنات قریه سناباد است و پس از نوغان، قدیمی‌ترین محله شهر به شمار می‌رود. این مجموعه از نظر بنا و ساختمان بیش‌از ۸۰سال پیشینه تاریخی دارد و ثبت ملی شده است. اولین کاربری آن، دبیرستان مستوفی بوده و بعد از آن با کاربری‌های مختلف ادامه حیات داده است تا اینکه در سال۱۳۸۳ به فرهنگ‌سرای بهشت تغییر ماهیت داد. این بنا مربوط‌به دوره پهلوی اول است.
کاربری: فرهنگ‌سرا
بازدید: همه روزهای هفته به‌جز ایام تعطیل در ساعات کار اداری (٧تا١۴)
مکان: خیابان جنت
خانه غفوری
هر‌چند دیوارهای خانه غفوری، مانند اغلب خانه‌های قدیمی مشهد در‌حال فروریختن است، هنوز تاریخ در آن زنده است. اتاق‌های تودرتو، کاشی‌کاری‌های هفت‌رنگ و لعاب‌های رنگارنگ، گچ‌بری و کاشی‌کاری‌های داخل اتاق‌ها، آرایه‌های چوبی تزیینی و آجرهای تزیینی قالبی و تراش‌خورده که حکایت از معماری دوره قاجار دارد، در نمای این ساختمان چشم‌نوازی می‌کند.
کاربری: خانه غفوری به‌تازگی توسط شهرداری منطقه ثامن خریداری شده است
بازدید: فعلا امکان‌پذیر نیست. پس از مرمت به‌عنوان یکی از مکان‌های گردشگری می‌توان از آن بازدید کرد
مکان: خیابان نواب صفوی، کوچه محمدیه
خانه رجایی
منزل مسکونی رجایی دارای یک ورودی است که از کوچه پرتو (سرشور۲۰) باز می‌شود. در ِ ورودی، آهنی و در سال‌های اخیر تعویض شده است. بعد‌از ورود از در، اولین چیزی که قامت نشان می‌دهد، بنای اصلی خانه است. داخل حیاط حوض و سه باغچه بزرگ قرار دارد. حیاط، کف‌پوش‌هایی آجری به‌صورت مربع و لوزی به رنگ سیمان خاکستری دارد که به «آجر قزاقی» معروف هستند. با مرمت بنا در سه دهه پیش، یک قسمت جدید هم به معماری قدیم آن اضافه شده است.
کاربری: خانه رجایی از زمان ساخت تا چندسال اخیر، مسکونی بوده است، ولی در حال حاضر به‌عنوان مسافرخانه از آن استفاده می‌شود
مکان: کوچه پرتو (سرشور۲۰)
خانه ملک
سکونتگاه حاج‌حسین ملک از لحاظ معماری، تلفیقی از معماری سنتی و اروپایی است؛ به‌طوری‌که نماسازی آن، طبق معماری سنتی و پلان‌های اجرا‌شده در آن براساس معماری اروپایی است. این بنا در گذشته بسیار وسیع‌تر از امروز بوده و آنچه در حال حاضر به‌عنوان خانه ملک شهرت یافته، بخش بیرونی خانه است. همچنین در این بنا، تنها نمونه‌ای از حمام تاریخیِ خصوصی مشهد، در محوطه حیاط و باغ خانه ملک، زیر تلی از خاک مدفون شده بود که با حفر گمانه‌های باستان‌شناسی، کشف شد. امروزه در خانه ملک، ١٠کارگاه هنرهای دستی دایر است.
کاربری: موزه
بازدید: همه روزهای هفته از صبح تا عصر
مکان: خیابان ارگ، روبه‌روی باغ ملی
کوشک‌های وکیل‌آباد
دو خانه با سقف شیروانی در باغ وکیل‌آباد قرار دارند که قدمت آن به حدود ٧۵سال پیش میرسد. این دو کوشک که درست در کنار مجسمه معروف حاج‌حسین آقای ملک قرار دارند، در‌واقع دو خانه دوقلو هستند که تفرجگاه تابستانی ارباب باغ بوده‌اند. ویژگی‌های معماری دوره پهلوی اول به‌وضوح در ساخت این دو بنای خشتی دیده می‌شود. خوشبختانه کوشک‌های ملک با بد‌اقبالیِ دیگر خانه‌های قدیمی مشهد روبه‌رو نشده‌اند و حالا از یکی به‌عنوان موزۀ تاکسیدرمی استفاده می‌شود و دیگری به موزه گوهرشاد تبدیل شده است. در موزه گوهرشاد تلاش شده با ساخت ماکت و مجسمه، وقایع و اتفاق‌‍‌های حادثه مسجد گوهرشاد مشهد در سال١٣١۴به تصویر کشیده شود.
کاربری: موزه
بازدید: همه روزه از ساعت١٠ تا١۴ و١۶ تا٢٠
مکان: بوستان وکیل‌آباد
١٣٢ خانه قدیمی در استان خراسان رضوی ثبت ملی شده است که به تفکیک شهرستان عبارت است از:
۶۸
مشهد
۲۳
سبزوار
۱۴
گناباد
۶
نیشابور
٣
فریمان
۳
بردسکن
۳
بجستان
٢
تربت حیدریه
٢
کاشمر
١
داورزن
١
خواف
١
طرقبه
١
زاوه
١
فیروزه
١
قوچان
١
مه ولات
١
رشتخوار