نگاهی به نقاره خانه در حرم مطهر

وظیفه نقاره خانه حرم امام رضا (علیه السلام) در دوره های مختلف متفاوت بوده است؛ در مجموع می توان این وظایف را در موارد ذیل خلاصه نمود:

–اعلان ساعت طلوع و غروب خورشید

اصلی ترین دلیل نقاره نوازی اعلام ساعات طلوع وغروب خورشید بوده است. متأسفانه در اسناد دوره صفویه، افشاریه و قاجاریه اشاره ای به زمان نقاره نوازی به جز ایام ماه رمضان نشده است. به نظر می آید رسم نوبت نوازی که هم اکنون رایج است، به عنوان شیوه ای ثابت نسل به نسل از گذشته تا به امروز امتداد داشته است. نقاره نوازی در سحرهای ماه رمضان نیز سنتی دیرینه است که به رغم صراحت اسناد، با توجه به شواهد موجود، سابقه آن را می توان به دوره صفویه رساند. (نقاره خانه)

–گرامیداشت اعیاد و جشن ها

نقاره نوازی در روزهای جشن واعیاد یکی از وظایف نقاره چیان است. در جشن ها و اعیادی نظیر عید غدیر، عید قربان، عید فطر(عید ماه رمضان)، و…. و نیز میلاد ائمه اطهار (علیهم السلام) نقاره نواخته می شده است.

نقاره چیان در موقعیت های مختلف اقدام به رساندن پیام های گوناگون می کردند. در حقیقت از آنجایی که معمولا آنها در زمان های مشخصی سازهای خود را به صدا در می آوردند، در اوقات غیرمعمولی که اقدام به این کار می کردند، نشان از رویدادهای خاصی بوده است.

-هنگام شفای بیماران نیز نقاره نواخته می شده است. این رسم از دوره قاجار در حرم مطهر اجرا می شده است.

امروزه نقاره دو دفعه در روز و هر دفعه به مدت 20 دقیقه یکی از قبل طلوع آفتاب تا هنگام طلوع خورشید و دیگری قبل از غروب آفتاب تا هنگام غروب آن، نواخته می شود که به آن خدمت معمولی می گویند.

در اعیاد مذهبی نیز دو دفعه نقاره نواخته می شود؛ یک بار شب قبل از آن و بار دیگر در روز عید.

در ماه رمضان به جز ایام شهادت امام علی (علیه السلام) و شبهای قدر، نقاره خانه، دو نوبت در سحر به صدا در می آید که به آن «نقاره سحر» می گویند؛ یک مرتبه حدود دو و نیم ساعت مانده به اذان صبح و بار دیگر یک ربع مانده به طلوع آفتاب.

نقاره غروب را نیز یک ربع مانده به غروب آفتاب می نوازند. در عید نوروز، هنگام تحوبل سال، نقاره می زنند و این نقاره کوبی را اصطلاحا «نقاره عید» می گویند. در ایام سوگواری و شهادت ائمه اطهار (علیهم السلام) و در ماه های محرم و صفر، طبق رسم قدیمی نقاره نوازی انجام نمی شود.

منبع: تاریخ نقاره خانه رضوی؛ زهرا فاطمی مقدم؛ سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی؛ بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی