باغ رضوان از جمله آثار و یادگارهای ارزشمند مرحوم آیة الله العظمی حاج میرزا حسین فقیه سبزواری بود که به منظور ایجاد رفاه برای زائران ، اهالی خراسان و طلاب حوزه علمیه مشهد در شانزده هزار متر و در دوطبقه ، همانند ساختار صحن های حرم مطهر رضوی با بهره گیری از همت بلند خود و با هدف خدمت به آستانقدس رضوی و مردم ؛ و زیبا سازی اطراف حرم مطهر ، احداث کرده بودند .
مدرسه علمیه باغ رضوان که تولیت آن را مدتی مرحوم آیة الله حاج سیدجواد فقیه سبزواری به عهده داشت و سال ها مَدرَس ، محل اقامه نماز جماعت و محل سخنرانی آیة الله حجت هاشمی خراسانی بود ، بخشی از مجموعه عظیم باغ رضوان بود .
باغ رضوان و مدرسه علمیه باغ رضوان ، اوائل دهه 50 و پیش از انقلاب اسلامی ، مشمول طرح توسعه اطراف حرم قرار گرفت و پس از تخریب ، به فضای سبز تبدیل گردید .
هم اینک ، محل باغ رضوان سابق ، به صحن جامع رضوان تبدیل شده است .
باغ رضوان سابق و صحن جامع رضوان کنونی ، در غرب بست طبرسی و در شمال غربی بیوتات رضوی واقع شده ؛ و بقعه شیخ طبرسی ، مرقد مرحوم آیة الله العظمی حاج میرزا حسین فقیه سبزواری و مرقد مرحوم آیة الله العظمی حاج شیخ محمد تقی آملی و مرقد پدر بزرگوار حجة الاسلام رئیسی تولیت محترم آستانقدس رضوی ، در همین صحن قرار دارد .
صحن رضوان در شمال بیوتات حرم رضوی ( یعنی همان صحنی که منتهی به ” بست طبرسی ” و خیابان طبرسی می شود ؛ و بقعه شیخ طبرسی ؛ و کمی آن سو تر سمت چپ بقعه شیخ طبرسی اگر رو به شمال بایستیم ، مرقد برجسته مرحوم آیة الله العظمی حاج میرزا حسین فقیه سبزواری و مرحوم آیة الله العظمی حاج شیخ محمد تقی آملی در آن قرار دارد ) ، قبلا ” باغ رضوان ” نام داشته و تقریبا ابتدای باغ رضوان معروف و تاریخی از سمت فلکه حضرتی سابق و ضلع جنوبی باغ بوده و مساحت و عرصه شانزده هزار متری آن ، به سمت شمال امتداد داشته ؛ و هم اکنون ، به همین ” صحن رضوان ” ، ” باغ رضوان ” نیز گفته می شود .
سابقه زمین و منطقه و کاربردهای مختلف ” باغ رضوان ” ، به پیش از اسلام باز می گردد که دوره اول تاریخ این خطّه است . منطقه وسیعی بوده که قلعه و ارگ حکومتی حاکمان پیش از اسلام ، در وسط آن قرار داشته .
دوره تاریخی دوم ناحیه ” باغ رضوان ” ، مربوط به پس از ظهور و گسترش اسلام ؛ و استقرار نمایندگان اداری و سیاسی و نظامی خلفای بنی عباس ، خصوصا هرون الرشید و پسرش مأمون است و محل اسکان و مرکز فرماندهی نماینده آنان ، ” حمید بن قحطبه ” بوده است .
دوره تاریخی سوم این منطقه ، از زمانی آغاز می شود که حضرت رضا علیه السلام ، مجموعه باغ ” حمید بن قحطبه ” را با قرآنی که خود حضرت کتابت فرموده بودند ، معاوضه می کنند که داستان و دلائل خاص خودرا این معامله دارد .
پس از انجام معامله ، حضرت دستور می دهند که شبانه تمام درختان باغ را که یک میل در یک میل بوده قطع کنند و به همین دلیل ، یکی از اسامی این منطقه ، ” قطع گاه ” بوده است با این معنا و مفهوم که اینجا ، محل قطع درختان است .
دوره تاریخی سوم ” باغ رضوان ” ، یعنی از زمان حضور و شهادت حضرت رضا علیه السلام در سال های آغازین قرن سوم هجری در این محل ، تا سال 1308 هجری شمسی ، زمان ” اسدی ” نایب التولیه ، به درازا می کشد و با اقداماتی که اسدی می کند ، دوره چهارم آغاز می شود .
در دوره تاریخی سوم ، این محل به دلیل وجود مضجع شریف حضرت رضا علیه السلام در نزدیکی آن ، به گورستان و محل دفن ارادتمندان آن حضرت به قصد توسل ، تبدیل می شود و چون ، علاوه بر مردم عادی ، علما و بزرگان بی شمارساکن مشهد و سایر نقاط دفن شده اند ، حائز اهمیت تاریخی بسیار شده است .
در طول بیش از 11 قرن ، ” باغ رضوان ” ، اسامی متعددی داشته است . ” قطع گاه ” ، ” قتلگاه ” ، ” غسلگاه ” ، ” سجده گاه ” و ” تکیه گاه ” ، از جمله اسامی قبلی محل ” باغ رضوان ” بوده است که هرکدام وجه تسمیه خاص خودرا دارد و عنوان ” باغ رضوان ” ، عنوان دوره چهارم تاریخ این سرزمین است .
” گورستان قتلگاه ” ( که مشهورترین عنوان پیش از ” باغ رضوان ” بوده است ) ، در سال 1308 ، بنا به دلائل بسیار ، تعطیل شد و با کشیدن حصار به دور آن ، به باغ تیدیل شد اما به تدریج ، کاربری آن تغییر یافت ، از زیبایی های آن کاسته ؛ و به زشتی های آن افزوده شد . خصوصا که در جوار حرم حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام قرار داشت ، نیاز به ایجاد تحولاتی بنیادین داشت تا قابلیت های لازم برای همسایگی با حرم رضوی را پیدا کند .
در دوره پنجم این سرزمین تاریخی و پر ماجرا ، مرحوم آیة الله العظمی حاج میرزا حسین فقیه سبزواری ، که همیشه ابتکار عمل برای عمران و ایجاد تسهیلات لازم برای شهروندان مشهد و زائران را در دست داشت و نمی توانست هیئت کریه و بد منظر و آلوده این باغ را در جوار بیوتات رضوی تحمل کند ، با آستانقدس قرار دادی منعقد کرد و با ارزش ترین موقعیت جغرافیایی اطراف حرم مطهر را متناسب با اقتضائات همان روزگار ، به مجموعه ای چند منظوره تبدیل کرد ضمن آن که در هیئت باغ نیز باقی ماند .
