سنگ تراشی هنر منحصر به فرد خراسان رضوی
هنر سنگ تراشی یا حجاری كه جلوه شناخته شده و آشنای آن تولید ‘هركاره’ یا ظرفهایی از جنس سنگ است، یكی از هنرهای سنتی و صنایع دستی با قدمت تاریخی، هنری منحصر به فرد و یگانه در خراسان رضوی است.
از ویژگی های این ظروف سنگی كه سنگ مورد استفاده در آن نوعی ‘سرپانتین’ می باشد ، نرم و مقاوم بودن آن در برابر آتش است كه به دلیل طبخ ملایم، غذا را لذت بخش می نماید.
ساخت ‘هركاره’ در مشهد رواج دارد و سنگ مصرفی آن از چند كوه معدود در این شهر تهیه و تامین می شود.
سنگ تراشی و قلم زنی روی سنگ، یكی از صنایع و فنون كهن ایرانی است، صنعتگران سنگ تراش از گذشته های دور فعالیت داشته اند اكنون نیز تا حدودی باقی مانده اند و با بهره گیری از برخی ابزار، اسباب خانه و وسایل آیینی و زینتی می سازند و استادان قلمزن نیز بر روی آنها نقش می اندازند.
ظروف سنگی علاوه بر این که باعث می شوند آب غذا کم نشود با آزاد شدن املاح مفید موجود در سنگ به مرور زمان و به تدریج در هم مواد مورد نیاز بدن را تامیین می کند و هم باعث خوش طعم شدن فوق العاده غذا می شود.
از ظروف سنگی که به نام های دیزی سنگی و هرکاره نیز شهرت دارد می توان برای طبخ آبگوشت، اشکنه، خورشت و سایر غذاهای مایع استفاده نمود.
هیچگاه در دیزی سنگی ، برنج و یا سرخ کردنی طبخ نکنید و دقت کنید هیچگاه آب غذا خشک نشود برای استفاده بار اول و مقاوم کردن ظرف می‌توان این اقدامات را انجام داد.
کاری که باید پیشاز آب بندی دیگ سنگی انجام دهید
ابتدا خاک سنگی که داخل و بیرون ظرف سنگی هنگام تراشیدن سنگ بجای مانده را با دستمال کاملا خشک تمیز کنید. دیگ را نشویید به جای آن ، تمام سطوح داخل ، بیرون و درب ظرف دیزی سنگی با روغن دنبه و یا روغن مایع و یا روغن جامد کاملا چرب کنید . بعد از اینکه ظرف را کاملا چرب کردید بگذارید گوشه ای مدت یک روز بماند تا روغن را کاملا به خود جذب کند . پس ﺍﺯ یک روز ظرف دیزی سنگی ﺭﺍ با ابر کاملا تمیز و مایع ﺑﺸﻮﯾﯿﺪ .
آبندی ظروف سنگی به اتمام رسیده و اکنون ظرف دیزی سنگی شما آماده ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺳﺖ .
نکات مهم ﻫﻨﮕﺎﻡ ﭘﺨﺖ ﻭ ﭘﺰ ﺑﺎ ظرف دیزی ﺳﻨﮕﯽ و کارهایی که دیگ سنگی را خراب می کند .
- سرخ کردنی کاملا ممنوع .
- فقط غذاهای آبدار درون دیگ پخت شود .
- شعله گاز بسیار کم باشد .
- ﻫﯿﭻ ﮔﺎﻩ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺁﺏ داخل ظرف کم و خشک شود .
- در صورت کمبود آب در غذا فقط در ظرف سنگی ، آب جوش بریزید .
- سعی دیگ سنگی را مستقیماً روی شعله‌ی اجاق قرار ندهید ، بلكه آن را روی توری فلزی یا شعله پخش کن قرار دهید .
- آب غذا را طوری تنظیم كنید كه نیاز به اضافه‌كردن مجدد آب نباشد ؛ زیرا این كار باعث می‌شود غذا طعم و بو و مزه‌ی خود را از دست بدهد .
- سعی كنید از ظروف سنگی کوهسنگی و هرکاره با احتیاط استفاده كنید تا دچار ترک خوردگی و شكستگی نشوند .
- در آن شیر نجوشانید .
- ظرف سنگی داغ و گرم را به هیچ عنوان نشویید . در واقع ظرف سنگی کوهسنگی نباید تحت هیچ شرایطی گرم و سرد شود چون ترک بر میدارد .
- برنج دم نکنید .
- انواع خورشت های آبدار را به راحتی می توانید استفاده کنید
