امام رضا، شب قبل از شهادت خود، دنبال هرثمه فرستادند و به او فرمودند: «آنچه می گویم بشنو و حفظ کن: هنگام بازگشت من به سوی خداوند فرا رسیده است و زمان آن است که به جد و پدرانم ملحق شوم. این طغیانگر (مأمون) تصمیم گرفته است که مرا با انگور و انار مسموم کند؛ انگور را با نخ و سوزن مسموم کرده و انار را توسط غلامی که دستش مسموم است برایم دانه می کند. فردا مرا دعوت می کند تا از آن بخورم و حکم و قضا انجام می پذیرد.»
ادامه روایت آمده است که وقتی هرثمه بعد از شهادت امام رضا، سخن حضرت درباره انگور و انار را به مأمون گفت، رنگ مأمون گاهی زرد و گاهی قرمز و گاهی سیاه می شد تا اینکه بیهوش شد و در حال بیهوشی با صدای بلند می گفت: «وای بر مأمون از جانب خدا، وای بر او از پیامبر؛ وای بر او از علی بن ابی طالب، وای بر او از جانب فاطمه زهراء… .» همچنین، هنگامی که به هوش آمد، به هرثمه گفت: «به خدا سوگند هیچ کس در زمین و آسمان، نزد من عزیزتر از رضا نیست؛ به خدا قسم، اگر به من خبر برسد که از آنچه دیدی و شنیدی، چیزی بازگو کرده ای، همان، مرگ تو خواهد بود.» هرثمه قول داد که اگر چیزی را بازگو کند، خون او برای مأمون حلال باشد و مأمون از او در کتمان آن، عهد و پیمان گرفت.

امام رضا به اباصلت فرمودند: «به قبة هارون برو و از چهار طرف آن، مشتی خاک بیاور.» وقتی اباصلت خاک ها را آورد، حضرت خاک پشت را بوییدند و به زمین ریختند و فرمودند: «مأمون می خواهد مرا اینجا دفن کند؛ ولی سنگ سخت بزرگی ظاهر می شود که اگر همه کلنگ های خراسان را بیاورند، نمی توانند آن را جدا کنند.» خاکی را بوییدند که مربوط به بالای سر و پایین پا بود و همان سخن را تکرار کردند و در نهایت پس از بوییدن خاک طرف قبله (خاک مقابل هارون)، فرمودند: «اینجا برایم گودالی خواهند کند…. .»
آنگاه فرمودند: «ای اباصلت! فردا من نزد این فاجر می روم؛ اگر با سر برهنه بیرون آمدم، با من سخن بگو که پاسخ می دهم؛ ولی اگر با سر پوشیده بیرون آمدم، با من سخن نگو. اباصلت می گوید: «فردا حضرت لباس های خود را پوشیدند و در محراب به انتظار نشستند تا آنکه غلام مأمون آمد و ایشان را همراه خود برد.
امام حرکت کرد، من نیز رفتم؛ مقابل مأمون سبدی از انگور و دیگر میوه ها بود، در دستش نیز خوشه انگوری بود که مقداری از آن را خورده بود. همین که امام رضا را دید، با شتاب از جا برخاست، حضرت را در آغوش گرفت، میان دو چشم ایشان را بوسید و در جای خود نشاند؛ آن خوشه انگور را به حضرت تعارف کرد و گفت: ای پسر رسول خدا، من تابه حال انگوری بهتر از این ندیده ام. امام فرمودند: انگوری بهتر از این در بهشت هست!
مأمون گفت: بفرما، میل کن! امام (ع) فرمودند: میل ندارم. گفت: نکند به من شک داری؟ حضرت آن خوشه را گرفتند، سه دانه میل کردند، خوشه انگور را بر زمین انداختند و برخاستند.
مأمون بلند شد گفت: کجا می روی؟ امام رضا فرمودند: «آنجا که مرا فرستادی! آنگاه در حالی که سرشان پوشیده بود، بیرون آمدند.»
سم در سلولهای تن امام رضا نفوذ می کرد؛ آن قدر که تا خانه، بارها نشستند و برخاستند. امام عبا به سر کشیده بودند؛ اباصلت فهمید که کار تمام است. این خانه، قتلگاه غربت آقا شده بود و جز اباصلت، کسی نبود که بر او گریه کند.

اما آمد؛ او که باید می آمد….

اباصلت ادامه می دهد: «من با امام سخن نگفتم؛ حضرت وارد خانه شدند و در بستر خوابیدند و دستور دادند که در خانه بسته شود. در را بستم و در حیاط خانه، غمگین مانده بودم.
ناگهان نوجوانی زیبا و مشکین موی دیدم که از همه به حضرت رضا شبیه تر بود. به طرف او رفتم و گفتم: چگونه از در بسته وارد شدید؟؟ فرمودند: همان که در این هنگام، من را از مدینه به اینجا آورد، من را از در بسته وارد خانه کرد.
عرض کردم: شما کیستید؟ فرمودند: ای اباصلت، من حجت خدا بر تو هستم؛ من محمد بن على (امام جواد) هستم. بعد به طرف پدر بزرگوارشان رفتند. همین که حضرت رضا فرزند خود را دیدند از جا برخاستند، او را در آغوش گرفتند، میان دو چشمش را بوسیدند… و سخنانی مخفیانه از اسرار امامت گفتند که نفهمیدم…. آنگاه روح مطهر امام رضا به رضوان پرواز کرد.

حضرت جواد علیه السلام مشغول غسل پدر شدند و فرمودند: “بامن کسانی هستند که کمک کنند”

آنگاه فرمودند: به داخل برو و کفن و حنوط را بیاور. سپس پدر خود امام رضا را کفن کردند و بر او نماز خواندند. بعد فرمودند: “تابوت را بیاور.” عرض کردم: “نزد نجار بروم تا تابوت درست کند؟ فرمودند: به داخل خانه برو؛ آنجا تابوتی هست!” رفتم و تابوتی دیدم که قبل از این ندیده بودم.
امام جواد پدرشان را در تابوت گذاشتند و دو رکعت نماز خواندند…
امام رضا را از تابوت در آوردند و در بستر قرار دادند؛ طوری که گویا هنوز غسل و کفن نشده اند. آنگاه فرمودند: ای اباصلت، برخیز و در را برای مأمون باز کن. در را باز کردم دیدم مأمون است با غلامان. آن ملعون که شهادت امام رضا برایش قطعی شده بود و گریبان چاک داده بود و بر سر می زد، با گریه وارد شد؛ در حالی که می گفت: ای سرور من، دل من را با مصیبت خود به درد آوردی….

به این ترتیب همان طور شد که امام رضا خبر داده بودند.