استان خراسان رضوی به واسطه ی وجود حرم امام هشتم شیعیان، یکی از مهم ترین استان های مذهبی ایران است. این استان دارای قدمت فراوان و فرهنگی غنی است که در تمام زمینه ها از جمله غذاهای این استان نمود پیدا کرده است. مردم این منطقه از ایران، غذاهایی سنتی متناسب با نوع مراسم و مناسبات طبخ می کنند که هر یک طعم، بو و مزه ی منحصر به فرد خود را دارد. شله مشهدی، یکی از رایج ترین و خوش مزه ترین غذاهای سنتی خاص مشهد است که با نام شله در این شهر شناخته می شود و قدمت آن به دوران قاجار برمی گردد. این غذا نوعی آش است که مشهدی ها به عنوان نذری در مراسم مذهبی، پایان محرم و صفر، مراسم عزا و شادی و در هر مراسمی که بخواهند کمی رنگ و بوی سنتی داشته باشد آن را بار می گذارند. شله غذایی سنگین از خانواده آش ها است که طرفداران زیادی دارد و می توان از آن به عنوان یک وعده ی غذایی کامل استفاده کرد.
شله مشهدی معمولاً مقداری تند و تیز، غلیظ، کش دار و در ظاهر غذایی شبیه به حلیم است، با این تفاوت که در این غذا از گوشت گردن گوساله و گوسفند بدون استخوان، چربی گوسفند (دنبه)، پیاز، بلغور گندم، برنج، حبوباتی نظیر لوبیا سفید، لوبیا چیتی، ماش و نخود، ادویه جات فراوان: پودر جوز هندی، پودر زنجبیل و پودر هل، فلفل سیاه و نمک استفاده می شود ولی در حلیم فقط از گندم استفاده می شود. طبخ این غذا پرهزینه و پرزحمت است و به دلیل زمان زیاد مورد نیاز برای پخت آن، مردم مشهد به ندرت این غذا را در منازل خود و به عنوان وعده های غذایی روزانه می پزند. در سایر شهرهای خراسان نیز این غذای سنتی و بومی با تفاوت هایی تهیه و طبخ می شود. در حالت اصیل، پس از کشیدن شله، معمولاً روی آن مقداری «قیمه» ریخته و با نان سنگک و پنیر و سبزی میل می کنند.
تاریخچه
پیدایش شله به زمان حمله مغول‌ها به ایران از سمت خراسان بر می‌گردد که به دلیل کمبود وقت و مواد غذایی هر نوع ماده غذایی که پیدا می‌شده‌است و در دسترس بوده درون دیگ‌های بزرگ ریخته و به هم می‌زدند و می‌پختند و این‌که گفته می‌شود شله، غذایی مغولی است، اشتباه است و مقصود از مغولی بودن یعنی از زمان مغول در ایران به وجود آمده‌است.
مردم نگاری
به دلیل آنکه فرایند تهیه آن بسیار پر زحمت و پر خرج است، معمولاً در خانه‌ها پخته نمی‌شود و همیشه در حجم زیاد و در مناسبت‌های خاص (مخصوصا محرم) و توسط آشپز مخصوص خود تهیه می‌گردد و برای مشهدی‌ها از اهمیت فراوانی برخوردار است. روزهای آخر دهه محرم این غذا پخته می‌شود. بسیاری از مردم مشهد عشق به شله را یکی از نشانه‌های هویت مشهدی می‌دانند.
ثبت به عنوان میراث معنوی ایران
شله یکی از غذاهای منحصربه‌فرد سنتی مشهد است که هر ساله مخصوصاً ماه‌های محرم و صفر با آداب و رسوم خاص معنوی طبخ و در فضایی ملکوتی از عزاداران و هیئت‌های عزاداری پذیرایی می‌شود، در حقیقت ثبت شله مشهدی با تکیه برهمین آداب و رسوم و معنویاتی است که در تهیه مواد اولیه و پختن آن صورت می‌گیرد تا شله را از دیگر غذاهای سنتی مستثنی کند.